27 Νοε 2014

Ενώ εσύ μου φώναζες....

Ενώ εσύ μου φώναζες, μου μάθαινες να σε φοβάμαι…


Ενώ εσύ μου φώναζες, τραυμάτιζες την αυτοπεποίθηση μου…


Ενώ εσύ μου φώναζες, μου μάθαινες ότι δεν είχα αξιοπρέπεια επειδή ήμουν μικρός…


Ενώ εσύ μου φώναζες, μου μάθαινες να μην τολμάω, να μη δοκιμάζω, να μην προσπαθώ να ανακαλύπτω, να μην παίρνω πρωτοβουλίες, για να μη θυμώνεις…

Ενώ εσύ μου φώναζες, με έκανες να νιώθω ασήμαντος και αδύναμος…

Ενώ εσύ μου φώναζες, μου έδειχνες ότι δεν μπορούσα να σε εμπιστεύομαι…

Ενώ εσύ μου φώναζες, μου μάθαινες ότι δεν μπορούσα να σου μιλήσω αν είχα κάποιο πρόβλημα ή κάποιος μου έκανε κακό, γιατί φοβόμουν πώς θα αντιδρούσες…

Ενώ εσύ μου φώναζες, μου μάθαινες ότι όταν αγαπάμε κάποιον, έχουμε δικαίωμα να του φερόμαστε άσχημα…


Ενώ εσύ μου φώναζες, η φωνή σου δεν με άφηνε να σκεφτώ τα λόγια σου…

Ενώ εσύ μου φώναζες, ίδρωνα, η καρδιά μου χτυπούσε δυνατά, το στομάχι και τα αυτιά μου πονούσαν…

Ενώ εσύ μου φώναζες, θύμωνα που δεν νοιαζόσουν για αυτά που ήθελα να σου πω…

Ενώ εσύ μου φώναζες, αναρωτιόμουν που πήγε ο μπαμπάς μου…

Ενώ εσύ μου φώναζες, μου μάθαινες να φωνάζω κι εγώ…

Ενώ εσύ μου φώναζες, ήμουν μόνος μου…

Ενώ εσύ μου φώναζες, σκεφτόμουν ότι δεν μ’ αγαπάς πια…

Ενώ εσύ μου φώναζες, μου μάθαινες ότι επιτρέπεται να φέρομαι άσχημα σε κάποιον πιο αδύναμο από μένα…

Ενώ εσύ μου φώναζες, μου μάθαινες πώς να φερθώ στα παιδιά μου όταν μεγαλώσω…

Ενώ εσύ μου φώναζες, δεν φανταζόσουν τον αγώνα που πρέπει να δώσω τώρα που μεγάλωσα, για να μη γίνω σαν εσένα…

24 Οκτ 2014

Περί θυμού ο λόγος

Τι είναι ο θυμός;

«Ο καθένας μας μπορεί να θυμώσει – αυτό είναι εύκολο. Αλλά το να θυμώσει κανείς με το σωστό άτομο, στο σωστό βαθμό και στη σωστή στιγμή, για την σωστή αιτία και με το σωστό τρόπο – αυτό δεν είναι εύκολο»
Αριστοτέλης

  • Αιτίες που πυροδοτούν θυμό

Ο θυμός είναι ένα από τα συναισθήματα εκείνα που αν κοιτάξεις προσεχτικά μέσα του θα διακρίνεις:
το αίσθημα της απόρριψης,
της αδικίας,
του φόβου και
των ενοχών.
Συχνά, αυτά εξωτερικεύονται με ένα κύμα θυμωμένης ενέργειας που εκτονώνει ωστόσο τον εσωτερικό πόνο (τουλάχιστον προσωρινά).

  • Τρόποι διαχείρισης του θυμού μας

1. Είναι σημαντικό να μάθουμε να ελέγχουμε το θυμό μας. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι λάθος να θυμώνουμε. Αλλά για να έχει κάποιο αποτέλεσμα, πρέπει να ξέρουν οι άλλοι γιατί θυμώσαμε. Ο θυμός, είναι κάτι που όλοι αισθανόμαστε κατά καιρούς. Δεν ενδείκνυται ούτε η καταπίεση του θυμού αλλά ούτε το βίαιο ξέσπασμα του. Δεν είναι κακό να πείτε ότι είστε θυμωμένοι. Σημασία έχει ο τρόπος με τον οποίο θα το δείξετε.
Την επόμενη φορά που θα νιώσετε θυμωμένοι, απαντήστε στις δυο επόμενες ερωτήσεις πριν κάνετε το οτιδήποτε:
Με ποιον / τι είμαι θυμωμένος / η και Γιατί είμαι θυμωμένος / η.

2. Αποφύγετε τις προσωπικές επιθέσεις. Να θυμάστε πως με τις φωνές και τις κατηγορίες δεν θα βρεθεί λύση.
3. Έκφραση του θυμού (εκφράζω τον θυμό μου με θετικό τρόπο, ξεκαθαρίζοντας τις ανάγκες μου και χωρίς να επικρίνω κανέναν).
-Καταπίεση του θυμού (προσπαθώ να τον μετατρέψω σε δημιουργική συμπεριφορά).
4. Προσπάθεια να ηρεμήσουμε τον θυμό μας (χαλάρωση, βαθιές αναπνοές, yoga, χρήση της νοερή απεικόνιση).
5. Γνωσιακή Αναδόμηση (αλλαγή του τρόπου σκέψης, εκλογίκευση. Επικέντρωση στην διαχείριση του προβλήματος και όχι στην λύση του. Τι κρύβεται πίσω από τον θυμό μου; ποια ανάγκη μου δεν ικανοποιείται;)
6. Μηνύματα σε 1ο ενικό πρόσωπο (παίρνουμε την ευθύνη των συναισθημάτων μας χωρίς να κατηγορούμε τους άλλους. Τα συναισθήματα μας είναι η προσωπική μας αντίδραση στην συμπεριφορά του άλλου. Τα μηνύματα αυτά δεν περιέχουν σκέψεις και ερμηνείες της συμπεριφοράς του άλλου).
7. Αντανακλαστική ακρόαση (αντανακλώ όσα ακούω με δικό μου τρόπο).
8. Αυθεντική επικοινωνία (Περιγράφω την κατάσταση σαν να ήμουν εξωτερικός παρατηρητής,
περιγράφω αυτά που αισθάνομαι μιλώντας για τον εαυτό μου και χωρίς να κατηγορώ κανέναν, περιγράφω τις ανάγκες μου και όχι τις λύσεις (απαιτήσεις) που έχω από τον άλλο,
διερεύνηση από κοινού της κατάστασης).


Συνοψίζοντας, δεν είμαστε πάντα σε θέση να αλλάζουμε ή να ξεφεύγουμε από τα πράγματα ή τα πρόσωπα που μας κάνουν να θυμώνουμε. Αυτό όμως που μπορούμε να κάνουμε είναι να ελέγξουμε τις αντιδράσεις μας απέναντι σε αυτά που μας προκαλούν θυμό.

Παιδί και θυμός

Η ένταση με την οποία τα παιδιά εκδηλώνουν τον θυμό τους είναι πολύ μεγαλύτερη από την δική μας. Αυτό συμβαίνει γιατί ακόμα, δεν έχουν αναπτύξει τις απαιτούμενες εκείνες δεξιότητες και την συναισθηματική τους νοημοσύνη ώστε να ξέρουν πώς να εκφράσουν και διαχειριστούν τα δύσκολα συναισθήματα τους. Αυτό που μπορείτε να κάνετε για να βοηθήσετε το παιδί σας να μάθει να διαχειρίζεται τον θυμό του είναι:

  1. Εξηγήστε του πως ο θυμός είναι κι αυτό ένα φυσιολογικό και απαραίτητο συναίσθημα και πως όλοι κάπου κάπου νιώθουμε θυμό. Αυτό που δεν είναι πάντα φυσιολογικό είναι ο τρόπος με τον οποίο τον εκδηλώνουμε - δείχνουμε τον θυμό μας.
  2. Διαβάζουμε παιδικά βιβλία και παραμύθια συναισθηματικής αγωγής
  3. τους εξηγούμε την σπουδαιότητα που έχει η παύση πριν την αντίδραση. Αποτελεσματικά μέσα αυτοελέγχου του αυθορμητισμού θεωρούνται τα ακόλουθα: τεχνικές χαλάρωσης με αναπνοές, μέτρημα δυνατά μέχρι το 10, το μαξιλάρι του θυμού, το φούσκωμα ενός μπαλονιού, η κραυγή, το τρέξιμο, συζήτηση, απασχόληση με κάτι άλλο.
  4. Ενδυναμώστε την λεκτική έκφραση του θυμού του
  5. Λειτουργήστε ως πρότυπο
  6. Όσο καλύτερα είναι μέσα του το παιδί, τόσο λιγότερο θυμό θα εκδηλώνει και όταν το κάνει, θα τον εκφράζει με λιγότερο αρνητικό τρόπο.

7 Οκτ 2014

Οι ρόλοι των δυο φύλλων αναφορικά στις καθημερινές δουλειές του σπιτιού

Η συμμετοχή των ανδρών στις υποχρεώσεις του σπιτιού: Πραγματικότητα ή ουτοπία;

Ύστερα από δεκαετίες αγώνων των γυναικών για ισότητα, τι έχει αλήθεια αλλάξει στο «μοίρασμα» των ρόλων, μεταξύ των μοντέρνων ζευγαριών; Το μοντέλο του «νέου συζύγου και πατέρα», είναι πραγματικότητα ή θεωρητική κατασκευή; Αποστερήθηκαν οι άνδρες τον παραδοσιακό τους ρόλο ή ζούμε στην εποχή της «σούπερ γυναίκας» που, ένα εικοσιτετράωρο δεν της είναι αρκετό για να αντεπεξέλθει στις υποχρεώσεις της ως σύζυγος και εργαζόμενη μητέρα; Υπάρχει ελπίδα για την ενεργή συμμετοχή του ανδρικού φύλου στις υποχρεώσεις του σπιτιού;




Δεν χωράει αμφιβολία…οι ρόλοι των ανδρών και των γυναικών έχουν διαφοροποιηθεί σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες και, σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, το 45% του γυναικείου πληθυσμού εργάζεται. Φαίνεται πως οι φεμινιστικές εκστρατείας τάραξαν λιγάκι τα λιμνάζοντα νερά της παλιάς πατριαρχικής κοινωνίας… Στην αυγή του 21ου αιώνα, ένα σημαντικό ποσοστό γυναικών, έχει αποκτήσει φωνή και άποψη, έχει καριέρα, οικονομική ανεξαρτησία, και την δυνατότητα να κάνει επιλογές και να παίρνει αποφάσεις. Με άλλα λόγια, φαίνεται πως οι γυναίκες σήμερα αντιμετωπίζονται από την κοινωνία και τον ανδρικό πληθυσμό (τουλάχιστον λεκτικά) ως «ισότιμα» μέλη και επιβιώνουν κοντά στα πλάσματα που δημιούργησε πρώτα ο Θεός. Ωστόσο, οι παραδοσιακές αξίες παραμένουν, σε μεγάλο βαθμό, ισχυρές, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Το σχήμα εδώ είναι λιγάκι οξύμωρο. Από την μια έχουμε την «λεκτική» τοποθέτηση των ανδρών που δηλώνουν ότι, εκτιμούν την συμβολή της γυναίκας στην συντήρηση της οικογένειας και συμμετέχουν στις υποχρεώσεις του σπιτιού από την στιγμή που η σύζυγος τους εργάζεται, και από την άλλη, μια πραγματικότητα που διαψεύδει αυτήν τους την συμμετοχή.


Η κοινωνικοποίηση του άντρα!

Είμαι δέκα-πέντε χρόνια παντρεμένη και έχω τρία παιδιά. Παρόλο που τα πρώτα χρόνια του γάμου ήμουν πραγματικά ευτυχισμένη και προσπαθούσα να πείσω τον εαυτό μου πως μπορώ να τα προλάβω όλα και να έχω και τον χρόνο που χρειάζομαι για τον εαυτό μου, κάποια στιγμή κατάλαβα πως αυτό ήταν αδύνατον. Δουλεύω οκτώ ώρες την ημέρα και όταν επιστρέφω σπίτι πρέπει να βρω την ενέργεια για να μπω στον ρόλο της μητέρας, συζύγου και νοικοκυράς. Να μαγειρέψω, να βάλω πλυντήριο, να καθαρίσω το σπίτι, να διαβάσω τα παιδιά, να τα βάλω για ύπνο και πάλι από την αρχή. Παρόλο που ο σύζυγος μου υποστηρίζει πως κάνει ότι μπορεί (και αυτό δυστυχώς περιορίζεται στο να κατεβάσει τα σκουπίδια όταν φεύγει το πρωί για την δουλεία ή να πάει το σκύλο μια βόλτα), καταβάθος ξέρω πως με καταλαβαίνει αλλά… η ανδρική του ταυτότητα δεν του επιτρέπει να αφιερώσει περισσότερο χρόνο σε οτιδήποτε έμαθε να θεωρεί, «γυναικεία υπόθεση». Πραγματικά, δεν αντέχω άλλο. (Ιωάννα, 40 χρονών).

Η Ιωάννα, όπως και πολλές άλλες γυναίκες ζει μια πραγματικότητα που αναγκάζεται να αποδεχθεί γιατί γνωρίζει πως η συμμετοχή των ανδρών στις υποχρεώσεις του σπιτιού δυστυχώς περιορίζεται μόνο στα λόγια. Αναρωτηθήκατε όμως ποτέ, που μπορεί να οφείλετε αυτό το φαινόμενο; Το ότι δηλαδή, ενώ όλο και περισσότεροι άντρες εκφράζουν θετικές απόψεις για την γυναικεία απασχόληση εκτός σπιτιού και την επιθυμία τους να συμμετέχουν στις εργασίες του νοικοκυριού, παραμένουν σε θεωρητικό επίπεδο; Η απάντηση βρίσκεται βέβαια στην ίδια την κοινωνικοποίηση του ανδρικού φύλου και στους ρόλους που μαθαίνει να μιμείται καθώς μεγαλώνει. Έτσι, τα αγόρια, καλούνται να ταυτιστούν με την παραγωγικότητα και την απόκτηση χρήματος και δύναμης. Δηλαδή, με το αντρικό πρότυπο του «κουβαλητή» του σπιτιού, που τον θέλει μακριά από την κουζίνα και το άλλαγμα των μωρών. Ακόμα λοιπόν και αν διατυμπανίζουν την συμμετοχή τους στις υποχρεώσεις του σπιτιού και αποδέχονται την απασχόληση της γυναίκας εκτός σπιτιού, στην πραγματικότητα δεν είναι έτοιμοι αλλά ούτε και διατεθειμένοι να παραδώσουν τόσο εύκολα τα όπλα.
Δυστυχώς, όσο απαισιόδοξο κι αν ακούγεται αυτό, όσο θα υπάρχουν παιδιά που μεγαλώνουν μέσα σε οικογένειες που επιβραβεύουν τους κλισέ για τα δύο φύλα ρόλους, η ουσιαστική ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών, θα αποτελεί ένα θαυμάσιο δημιούργημα της φαντασίας μας.

Η «σούπερ γυναίκα»!

Η Αλεξάνδρα είναι μια από τις χιλιάδες γυναίκες που εργάζεται εντός και εκτός σπιτιού. Οι υποχρεώσεις της είναι τόσες πολλές που συχνά παραπονιέται πως δεν έχει ποτέ ελεύθερο χρόνο και καμιά βοήθεια από τον σύζυγο της. «Όλα περνάνε από τα χέρια μου» δηλώνει, και «αυτό με κουράζει απίστευτα κυρίως γιατί θα μπορούσε, αν ήθελε, να αφιερώσει λίγο από τον χρόνο του στις δουλείες του σπιτιού ή στα παιδιά».
Δυστυχώς, στα ζευγάρια που εργάζονται και οι δυο σύντροφοι διαπιστώνεται πως οι άντρες αφιερώνουν στα παιδιά τους το μισό χρόνο από τις εργαζόμενες συζύγους τους και ξοδεύουν κατά μέσο όρο το 25% του χρόνου που αφιερώνουν οι γυναίκες για τις δουλείες του σπιτιού. Όπως φαίνεται λοιπόν, η «σούπερ γυναίκα» είναι ένα υπαρκτό πρόσωπο, με διεύθυνση και ΑΦΜ που ζει μια πραγματικότητα πολύ διαφορετική από αυτήν που οραματίστηκαν τα φεμινιστικά κινήματα.

Θέλω βοήθεια αλλά…πώς να του την ζητήσω;

Βρίσκεται μήπως αντιμέτωπες με το ερώτημα που απασχολεί τις περισσότερες γυναίκες; Θέλετε δηλαδή την βοήθεια του συζύγου σας αλλά δεν ξέρετε πώς να του την ζητήσετε; Απογοητεύεστε και εξοργίζεστε μέσα στην κουραστική σας καθημερινότητα γιατί νιώθετε πως δεν έχετε την συμπαράσταση και την κατανόηση του;
Παρόλο που οι δομές της κοινωνίας και η ίδια η ανατροφή του ανδρικού φύλου, καθιστά δύσκολη την συμμετοχή των ανδρών σε οτιδήποτε θεωρείτε γυναικεία υπόθεση και απειλεί την δύναμη και την ισχύ που έμαθαν να απολαμβάνουν, υπάρχουν πάντα τρόποι με τους οποίους, η συμβολή του συζύγου στις υποχρεώσεις του σπιτιού μπορεί να ξεφύγει από τις κλισέ αρμοδιότητες των δυο φύλλων και να ταυτιστεί με την αγάπη και την κατανόηση που εδρεύει στην συντροφική τους σχέση.

  • Μάθετε να ζητάτε. Αν συνειδητοποιήσετε το πόσο πολύ διαφέρουν τα δυο φύλα στον τρόπο που επικοινωνούν και σκέφτονται, έχετε πραγματικά πολλές πιθανότητες να απολαύσετε την συμπαράσταση του συντρόφου σας στις καθημερινές σας υποχρεώσεις που κατά κόρον βαραίνουν τις δικές σας πλάτες. Δηλαδή, ενώ οι γυναίκες διαισθάνονται τις ανάγκες των άλλων και σπεύδουν να τους τις καλύψουν πριν καν τους ζητηθεί, προσφέροντας την βοήθεια και την υποστήριξη τους, οι άντρες βοηθάνε μόνο όταν τους το ζητήσετε. Μιλήστε τους λοιπόν ανοιχτά για την βοήθεια που χρειάζεστε.
  • Αποφύγετε τον απαιτητικό τόνο στην φωνή σας όσο κουρασμένη ή εκνευρισμένη κι αν είστε. Όταν ο σύζυγος σας αισθάνεται, ότι η στάση σας είναι απαιτητική και εχθρική, νιώθει ότι δεν προσφέρει αρκετά, ότι δεν τον αγαπάτε και ότι δεν τον εκτιμάτε. Η τάση του τότε, είναι να βοηθήσει ακόμα λιγότερο, μέχρι την στιγμή που θα διαπιστώσει ότι εκτιμάτε αυτό που προσφέρει.
  • Μην του ζητάτε κάτι που ετοιμάζεται ήδη να κάνει, όπως για παράδειγμα «μπορείς να καθαρίσεις το τζάκι», γιατί σε αυτήν την περίπτωση, θα αισθανθεί ότι του λέτε τι πρέπει να κάνει και θα αντιδράσει.
  • Δεν χρειάζεται να απολογείστε και να του εξηγείται με πολλές λεπτομέρειες τους λόγους για τους οποίους ζητάτε την βοήθεια του. Να είστε σύντομες. Όσες περισσότερες εξηγήσεις του δίνεται, τόσο εκείνος θα αντιστέκεται γιατί θα νιώθει πως αφενός δεν πιστεύετε πως θέλει να σας βοηθήσει και αφετέρου πως δεν είναι ελεύθερος να προσφέρει την βοήθεια του με τον τρόπο που θα επιλέξει ο ίδιος.
  • Φροντίστε, όταν του ζητάτε κάτι, να το κάνετε με άμεσο και όχι έμμεσο τρόπο. Μη ξεκάθαρο μήνυμα, είναι μήνυμα που δεν φτάνει ποτέ στον προορισμό του.
  • Αποφεύγετε το «θα μπορούσες» ή «μπορείς». Για παράδειγμα, η πρόταση «θα μπορούσες να ταΐσεις το μωρό» είναι απλός μια ερώτηση, ενώ η πρόταση «θα ήθελες να ταΐσεις το μωρό» είναι προτροπή για βοήθεια. Οι άντρες γενικά απωθούνται από τις έμμεσες διατυπώσεις, γι’ αυτό θα ήταν χρήσιμο την επόμενη φορά που θα χρειάζεστε την βοήθεια του συζύγου σας, να χρησιμοποιήσετε τις σωστές λέξεις.
  • Δείξτε του ότι τον αγαπάτε και τον εκτιμάτε για όσα προσφέρει στο σπίτι και ότι δεν τον κριτικάρεται για κάθε τι που δεν μπορεί ή δεν θέλει να κάνει. Έρευνες αποδεικνύουν πως όταν ο άντρας αισθάνεται ότι τον αποδέχεστε γι’ αυτό που είναι και προσφέρει στην οικογένεια, είναι πολύ πιο πρόθυμος να πει «ναι» σε κάποια σας προτροπή για βοήθεια όταν έχει την δυνατότητα να πει και «όχι» (χωρίς να τον επιπλήξετε για την άρνηση του).

Αν μάθετε να ζητάτε βοήθεια με τον σωστό τρόπο, οι σχέσεις σας με τον σύντροφο σας θα βελτιωθούν σημαντικά και η καθημερινότητα σας πιθανότατα να αλλάξει αισθητά. Ίσως μάλιστα βρείτε και το χρόνο για εκείνα τα μαθήματα χορού, που σκέφτεστε εδώ και δυο χρόνια αλλά ποτέ δεν καταφέρατε να παρακολουθήσετε. Βέβαια, το αμάλγαμα των κοινωνικών δομών και πεποιθήσεων, η νοοτροπία που κληροδοτείτε από γενιά σε γενιά, η ίδια η ανατροφή των παιδιών και η μητρική φύση της γυναίκας, καθιστούν αδύνατη την πραγματική και ουσιαστική ισότητα των δύο φύλων. Ο λεγόμενος «υποχρεωτικός αλτρουισμός» των γυναικών και οι «διπλό-βάρδιες» θα αποτελούν την πραγματικότητα πολλών μελλοντικών γενεών. Ωστόσο, εμείς σας προτείναμε κάποιους τρόπους με τους οποίους η σούπερ γυναίκα μπορεί τουλάχιστον να πάψει να νιώθει αβοήθητη και πελαγωμένη μέσα σε μια κοινωνία «λεκτικής» ισότητας.






2 Οκτ 2014

Παιδί και κοινωνία


Μια κοινωνία με χαμηλή ανοχή στην παιδικότητα!

Το να μεγαλώνει κανείς ένα παιδί, είναι ίσως από τα πιο δύσκολα πράγματα στον κόσμο, ειδικά όταν αυτός ο κόσμος, δεν αποδέχεται το μεγαλείο της ‘παιδικότητας’.
Φαντάζομαι πως θα σας έχει συμβεί να συναντήσετε ενοχλημένους καταναλωτές στους διαδρόμους καταστημάτων και εκνευρισμένους συνεπιβάτες που σας κοιτούν γεμάτοι αγανάκτηση… αναρωτηθήκατε αλήθεια ποτέ τι μπορεί να είναι αυτό που πυροδοτεί την ψυχική τους αναστάτωση όταν τυγχάνει να συνοδεύεστε από το πιτσιρίκι σας; Φαντάζομαι πως ναι!

Τα παιδιά δεν μεγαλώνουν από την μια μέρα στην άλλη…αντιθέτως, στην πορεία τους προς την ωρίμανση, περνάνε από αρκετά αναπτυξιακά στάδια που τα σηματοδοτούν νοήσεις και συμπεριφορές ανάλογες προς την ηλικία, την ιδιοσυγκρασία και την επίδραση που έχει πάνω τους το κοινωνικό και το φυσικό τους περιβάλλον. Κατά την διάρκεια λοιπόν της βρεφικής και παιδικής ηλικίας, της γνωριμίας και προσαρμογής τους δηλαδή με τα πράγματα που απαρτίζουν τον κόσμο γύρω τους, μαθαίνουν, εξερευνούν, μιμούνται και αμφιταλαντεύονται διαρκώς, για να επιλέξουν τελικά, λίγο πριν από την ενηλικίωση τους, ότι ταιριάζει περισσότερο στην ιδιοσυγκρασία τους. Ο δρόμος όμως είναι μακρύς και δύσβατος… η αλληλεπίδραση γονέα – παιδιού, το περιβάλλον, η προσωπικότητα του, η γενετική του προδιάθεση και η διαπαιδαγώγηση που θα λάβει, είναι μερικοί μόνο από τους παράγοντες που επηρεάζουν την ψυχοσύνθεση του νέου αυτού ατόμου…του παιδιού σας!

Παρόλο που εσείς, ως συνειδητοποιημένοι και υπεύθυνοι γονείς, έχετε όλη την υπομονή, την όρεξη και την διάθεση, να αφοσιωθείτε στην ανατροφή και πειθάρχηση του παιδιού σας, κάποιες φορές, ακόμα και όταν όλα δείχνουν πως τα καταφέρνετε μια χαρά, ‘η κοινωνία’, δεν θα είναι αρκετά επιεικής μαζί σας. Εκνευρισμένα βλέμματα, αγανακτισμένοι συνεπιβάτες, έλλειψη μέριμνας σε κοινόχρηστους χώρους και αίθουσες διασκέδασης, θα σας θυμίζουν πάντα, πως υπάρχει μια μειονότητα ανθρώπων και κρατικών μηχανισμών που δεν αποδέχεται την ύπαρξη και την έκφραση της παιδικότητας.

Να βγει κανείς ή να μη βγει; Ιδού η απορία!

Το οργανώσατε. Θα αφήσετε το πιτσιρίκι σας με την γιαγιά, αυτό το ένα βράδυ του μήνα που αποφασίσατε να πάτε σινεμά ή για φαγητό με τον σύντροφο σας. Τι γίνεται όμως με τον καφέ που κανονίσατε να πιείτε με την κολλητή σας αλλά δεν υπάρχει κανείς να σας κρατήσει για λίγο το παιδί; Αναβάλετε για άλλη μια φορά την έξοδο σας ή το παίρνετε μαζί και προσπαθείτε να καθησυχάσετε τον εαυτό σας ότι όλα θα πάνε καλά; Και τα ενοχλημένα βλέμματα των γύρω σας; Αυτά πως θα τα χειριστείτε;
Σίγουρα υπάρχουν χώροι που δεν ενδείκνυνται για μικρά παιδιά ωστόσο, ακόμα και κάποιοι που μπορούν να τα αφομοιώσουν, δεν τα καλοδέχονται όχι γιατί τα έχετε κακομάθει και είναι πια τόσο ενοχλητικά αλλά γιατί, δυστυχώς, αρκετοί άνθρωποι ανάμεσα μας δεν μπορούν να συνυπάρξουν με πιτσιρίκια που συμπεριφέρονται ανάλογα με την ηλικία τους. Τους ενοχλεί η φωνή τους, ο ήχος του παιχνιδιού που πήρατε μαζί από το σπίτι για να τα κρατήσετε απασχολημένα, ο τρόπος που τρώνε, που απαιτούν, που παίζουν, που γελάνε. Τι κρύβεται όμως πραγματικά πίσω από αυτήν την χαμηλή ανοχή στην παιδικότητα κάποιον ανθρώπων; Θέλουν την ησυχία τους ή μήπως αυτό που επιδιώκουν είναι να αποφύγουν τα βαθύτερα συναισθήματα τους και έτσι οχυρώνονται πίσω από μια ρηχή και επουσιώδη πραγματικότητα;

Το μόνο σίγουρο είναι πως όσο πειθαρχημένο κι αν είναι το πιτσιρίκι σας, δεν παύει να είναι παιδί και αυτόματα, να προκαλεί την αγανάκτηση και τον εκνευρισμό κάποιων που συνειδητά ή όχι, τα βρίσκουν κουραστικά και ενοχλητικά. Μην νιώθετε λοιπόν ενοχές και αμφιβολίες για τις μεθόδους διαπαιδαγώγησης του. Όσο καλά κι αν κάνετε την δουλειά σας, πάντα θα υπάρχουν κάποια βλέμματα που θα σας καθηλώνουν και θα σας προκαλούν αισθήματα ντροπής και αμηχανίας… εμείς σας προτείνουμε να απαντήσετε με αδιαφορία και προσήλωση σε ότι είναι πιο σημαντικό για σας… και εννοούμε βέβαια το παιδί σας και την υγιή ψυχοκοινωνική του ανάπτυξη!

«Δεν θα ξεχάσω ποτέ την πρώτη φορά που ταξίδεψα αεροπορικώς με την κόρη μου, 13 μηνών τότε. Ήταν αρκετά ανήσυχη και παρόλο που είχα πάρει μαζί μου τα αγαπημένα της παιχνίδια και τις λιχουδιές που λατρεύει, δεν κατάφερα να την κρατήσω στην θέση της για περισσότερο από τριάντα λεπτά. Ήθελε να εξερευνήσει τον χώρο και να προσεγγίσει τους υπόλοιπους επιβάτες, να παίξει με τα άλλα παιδάκια που βρίσκονταν στην ίδια πτήση, και να ικανοποιήσει την περιέργεια της για οτιδήποτε υπήρχε γύρω της και μέσα στο μυαλουδάκι σας. Η κυρία που καθόταν δίπλα μας, με κοίταζε με ένα βλέμμα γεμάτο απορία και οργή καθ’ όλη την διάρκεια της πτήσης. Όταν πια προσγειωθήκαμε γύρισε και μου είπε ‘ήθελα να ήξερα τι τα κάνετε αφού δεν μπορείτε να τα μεγαλώσετε. Αυτό δεν είναι παιδί, είναι διάολος’. Αισθάνθηκα απίστευτη ντροπή και αμηχανία» (Στέλλα, Θεσσαλονίκη).

Οδηγός επιβίωσης για γονείς!

Δεν χρειάζεται να το φυλακίσετε επειδή μεγαλώνει σε μια κοινωνία, όπως τόσες άλλες, που έχει χαμηλή ανοχή στην παιδική ηλικία και τα καμώματα της. Αντιθέτως, μην χάνετε ευκαιρίες, αφενός να περάσετε χρόνο μαζί του και αφετέρου να συμβάλλεται στην ανάπτυξη και ενίσχυση της υγιής κοινωνικής του συμπεριφοράς. Πως θα το πετύχετε αυτό; Με μεθοδικότητα και υπομονή όπως πάντα! Εμείς συγκεντρώσαμε για σας κάποιες ιδιαίτερα χρήσιμες συμβουλές που θα σας βοηθήσουν να επιβιώσετε εκεί έξω…μαζί με το πιτσιρίκι σας!

  1. Δεν είπε κανείς ότι είναι εύκολο να διατηρήσετε την ψυχραιμία σας κάθε φορά που το πιτσιρίκι σας συμπεριφέρεται ανάρμοστα σε έναν δημόσιο χώρο (σκαλίζει την μύτη του ή μασάει με το στόμα του ανοιχτό). Ωστόσο, η αλήθεια είναι ότι κατά την διάρκεια της βρεφικής και παιδικής ηλικίας το παιδί δεν είναι σε θέση, νοητικά πάντα, να συλλάβει το ανάρμοστο της πράξης του. Έχοντας αυτό στο μυαλό σας, προσπαθήστε να μην εκλάβετε την συμπεριφορά του ως το αποτέλεσμα κακής διαπαιδαγώγησης. Αντίθετα, καρπωθείτε την ευκαιρία για να του εμφυσήσετε το νόημα και την σπουδαιότητα των καλών τρόπων συμπεριφοράς. Με καθοδήγηση, διάσπαση και παράβλεψη θα πετύχετε τον στόχο σας!

  1. Τα κηρύγματα δεν είναι ποτέ αποτελεσματικά…αντιθέτως μάλιστα ιδιαίτερα βαρετά για τα παιδιά που το μόνο που θέλουν είναι να παίξουν και να εξερευνήσουν τον κόσμο γύρω τους. Αν πιστεύετε πως μεγαλώνετε ένα ‘δύσκολο’ παιδί που συχνά συμπεριφέρεται με ανάρμοστο τρόπο δημόσια, αντί να το περιορίσετε ή να κριτικάρετε την συμπεριφορά του, εξηγήστε του με απλά και λίγα λόγια τα πως και τα γιατί της υγιής κοινωνικής συμπεριφοράς.

  1. Διασπάστε την προσοχή του κάθε φορά που συνειδητοποιείτε πως παρεκτρέπεται προκαλώντας την δυσαρέσκεια των γύρω σας. Μήπως ήρθε η ώρα να ζωγραφίσει κάτι για την μαμά; Να παίξει ίσως με το αγαπημένο του παιχνίδι που πήραμε μαζί από το σπίτι για τις δύσκολες αυτές ώρες; Ή μήπως να ασχοληθείτε λίγο μαζί του δείχνοντας του πως τίποτα και κανείς δεν είναι πιο σημαντικό από το ίδιο;

  1. Η παιδική ηλικία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ‘μίμηση’. Εκμεταλλευτείτε λοιπόν αυτό το γεγονός δίνοντας του το καλό παράδειγμα, τόσο εντός όσο και εκτός σπιτιού.


  1. Επικεντρώστε την προσοχή σας πάνω του όταν συμπεριφέρεται με αποδεκτούς τρόπους γιατί έτσι, αφενός ενισχύεται την αυτοπεποίθηση του και αφετέρου, συμβάλλεται στην εδραίωση της υγιής συμπεριφοράς του!

  1. Μην ξεχνάτε το αναπτυξιακό στάδιο στο οποίο βρίσκεται. Μήπως έχετε παράλογες απαιτήσεις από ένα παιδάκι μόλις ενάμιση ετών;


  1. Οι ‘καλοί τρόποι’ μαθαίνονται, δεν κληρονομούνται. Χρησιμοποιείστε λογοτεχνικό υλικό, τον εαυτό σας ως παράδειγμα, διάλογο και υπομονή για να του εμφυσήσετε βασικές αρχές μιας κοινωνικά αποδεκτής δημόσιας συμπεριφοράς.

  1. Ακόμα κι αν το πιτσιρίκι σας είναι ένας ‘άγγελος’, υπάρχουν μέρη που προορίζονται μόνο για την συνεύρεση ενηλίκων (όπως το σινεμά, ένα μπαράκι, ή ένα ρομαντικό εστιατόριο). Αναλογιστείτε λοιπόν το ‘που’ θα το πάρετε μαζί, αν θέλετε να αποφύγετε βλέμματα και σχόλια ατόμων που νιώθουν πραγματικά ενοχλημένα από την παρουσία του παιδιού σας. Μπορεί να ήσασταν εσείς στην θέση τους, μην το ξεχνάτε.

  1. Τα παιδιά δελεάζονται εύκολα και πειθαρχούν όταν τα όρια που βάζετε είναι αυστηρά προκαθορισμένα και δεν ενδέχεται να τροποποιηθούν με παρακάλια και κλάματα. Αν για παράδειγμα θέλει να σας συνοδεύσει στο σούπερ μάρκετ ή στο κομμωτήριο θέστε τους όρους και τα όρια εκ των προτέρων και πάρτε το μαζί σας. Η επιβράβευση της αποδεκτής συμπεριφοράς του στους δημόσιους αυτούς χώρους είναι μάθημα κοινωνικής διαπαιδαγώγησης που πρέπει να λάβει…εκεί έξω, όχι εικονικά!
Υπάρχουν κάποιοι που λατρεύουν και διασκεδάζουν με τα παιδιά και κάποιοι άλλοι που αντιπαθούν την αγνότητα και την παιδικότητα που τα περιβάλλει. Έτσι δεν γίνεται πάντα και με όλα τα πράγματα; Τα γιατί και τα πως της ψυχοσύνθεσης αυτών των ανθρώπων δεν μας ενδιαφέρουν εδώ, ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη την ύπαρξη αυτής της μειονότητας, σας καθιστούμε προετοιμασμένους για ότι υπάρχει εκεί έξω…μια κοινωνία, που από την μια μεριά στηρίζει τις ελπίδες της στα σημερινά παιδιά και που από μια άλλη, αδυνατεί να αποδεχθεί την παιδικότητα τους.
Όσο σκληρά κι αν προσπαθήσετε, θα υπάρξουν φορές που το πιτσιρίκι σας θα ταράξει την ηρεμία κάποιου, θα αηδιάσει κάποιον άλλο, θα εκνευρίσει ίσως τους γύρω του. Και τι με αυτό; Το ότι είναι παιδί αρκεί για να εξηγήσει και να δικαιολογήσει την ‘ανάρμοστη’ και ‘ενοχλητική’ του συμπεριφορά. Άλλωστε, ο σεβασμός σας προς του άλλους δεν καταρρίπτεται επειδή το πιτσιρίκι σας έβαλε ξαφνικά τις φωνές ή άρχισε να φτύνει το φαγητό του. Το έργο σας σαν γονέας είναι να του μάθετε πως αυτή η συμπεριφορά είναι ανάρμοστη, για να το κάνετε όμως αυτό, πρέπει πρώτα να σας δοθεί η ευκαιρία… να εκφράσει δηλαδή μια ανάρμοστη συμπεριφορά!
Μέχρι να μεγαλώσει, να ωριμάσει, να διαλέξει και να επιλέξει εσείς εστιάστε την προσοχή σας στην σωστή του διαπαιδαγώγηση και αγνοήστε τα βλέμματα και τα σχόλια των γύρω σας. Άλλωστε, αν η παιδικότητα αναστατώνει κάποιους δεν φταίτε εσείς γι’ αυτό. Απλά, αυτοί οι άνθρωποι, αδυνατούν να αποδεχθούν πως τα παιδιά δεν είναι, ούτε θα γίνουν ποτέ, μικρογραφίες ενηλίκων.












30 Σεπ 2014

Γάμος και Έρωτας. Συμβαδίζουν;

Επαναφέρετε τον έρωτα στην ζωή σας!
Στη σύγχρονη Ελληνική κοινωνία, πολλά νέα ζευγάρια δοκιμάζουν καθημερινές εντάσεις, συγκρούσεις και δυσκολίες στην σχέση τους από εξωπραγματικές προσδοκίες, προβλήματα επικοινωνίας, παρεμβάσεις τρίτων, δυσκολίες στη σεξουαλική ζωή και έλλειψη ελεύθερου χρόνου. Σε αυτά έρχονται να προστεθούν εμπειρίες από την παιδική ηλικία και από προηγούμενες σχέσεις, ανασφάλειες και φόβοι που το κάθε άτομο φέρνει στην σχέση και την μετατρέπει σε δυσλειτουργική. Μέσα σε αυτόν τον κυκεώνα που ονομάζεται ‘ρουτίνα της καθημερινότητας’, ο έρωτας και ο αυθορμητισμός σας χάνονται... ωστόσο, υπάρχει ακόμα η ελπίδα για την επαναφορά τους στην σχέση σας. Άλλωστε όπου υπάρχει θέληση, υπάρχει και τρόπος!
Παντρεμένοι ναι, ερωτευμένοι όχι.
Πολλά νέα ζευγάρια βλέπουν τον γάμο τους να βαλτώνει και αισθάνονται ανήμποροι να αντιδράσουν και να επαναφέρουν όλα εκείνα τα συναισθήματα που τους έδιναν κάποτε την δύναμη να αντεπεξέλθουν στην καθημερινότητα και να αντιμετωπίσουν την ζωή με ένα πλατύ χαμόγελο. Ένας γάμος που ξεφτίζει, αισθήματα ανεπάρκειας και η ακάλυπτη ανάγκη για αγάπη και έρωτα μετατρέπει την μέρα τους σε απελπισία και απογοήτευση. Δεν αισθάνονται πια όπως παλιά… Τι γίνεται λοιπόν, τώρα που τα ομορφότερα πράγματα που κάποτε σας ξύπναγε ο σύντροφος σας, έχουν πέσει σε λήθαργο; Το βάζετε κάτω ή μήπως χρειάζεστε μια νέα προσέγγιση;
Το προφίλ των αποξενωμένων συντρόφων:
Η σχέση σας δεν είναι πια ζωντανή και μπορείτε να βρείτε πολλές δικαιολογίες για να καθησυχάσετε τις ενοχές σας για αυτήν της την κατάληξη. Ας μην κοροϊδευόμαστε όμως…Καμία δεν είναι αρκετή κι αυτό γιατί, για να φτάσουν δυο σύντροφοι στο σημείο της αποξένωσης, δεν προνόησαν (όχι αρκετά τουλάχιστον) να φροντίσουν και να ασχοληθούν με την σχέση τους. Το ερώτημα είναι εάν υπάρχει περιθώριο επιστροφής. Μπορεί δηλαδή ο έρωτας να επανέλθει στην ζωή ενός ζευγαριού που νιώθει αποξενωμένο και δυστυχισμένο; Πριν απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα, ας δούμε το προφίλ των σχέσεων που θέλουν σέρβις ή άμεση επέμβαση.
  1. Έλλειψη επικοινωνίας
  2. Έλλειψη συναισθηματικού δεσίματος
  3. Έλλειψη ρομαντικής διάθεσης
  4. Μέτρια έως ανύπαρκτη σεξουαλική ζωή
  5. Συσσωρευμένη δυσαρέσκεια
  6. Έλλειψη κοινών ενδιαφερόντων
  7. Εμπλοκή της ευρύτερης οικογένειας στην σχέση του ζευγαριού.
Αν διακρίνεται πως κάποιο από τα παραπάνω χαρακτηριστικά δεσπόζει στην σχέση σας, τότε είστε στο σωστό μέρος. Παραμερίστε για λίγο τις ανασφάλειες και τα αρνητικά σας συναισθήματα γιατί ήρθε η ώρα να ασχοληθείτε με το γάμο σας….’Ουσιαστικά’! Οτιδήποτε άλλο, μπορεί να περιμένει. Εάν δεν προσπαθήσετε, τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει ως δια μαγείας. Το διαπιστώσατε αυτό, έτσι δεν είναι;
Λάθη που… πρέπει να αποφύγετε!
Οι σχέσεις θέλουν φροντίδα …χρειάζονται την αδιάκοπη μέριμνα και προσπάθεια σας για βελτίωση και καλυτέρευση των μαύρων εκείνων σημείων που σπιλώνουν το γάμο σας. Λάθη, όπως η έλλειψη αναγνώρισης και σεβασμού προς τον άλλο, εγωισμός και απόλυτη προάσπιση των δικών σας πιστεύω, απόρριψη ή έλλειψη προσοχής και τρυφερότητας, απουσία σεξουαλικού ενδιαφέροντος, απουσία ειλικρίνειας και απληστία είναι μερικά από τα παραπτώματα που όλοι κατά καιρούς έχουν κάνει, αγνοώντας βέβαια το βαθύτερο αντίκτυπο τους στην σχέση τους. Παρόλο που δεν είναι δυνατόν να υπάρξει μια σχέση που κανείς από τους εμπλεκόμενους δεν θα παραβεί τα όρια του άλλου κάποια δεδομένη στιγμή, αυτό που έχει σημασία είναι τα λάθη και οι παραλήψεις που γίνονται να αναγνωρίζονται, να συζητούνται και να αποφεύγετε η επανάληψη τους.
Ας μιλήσουμε για την αναζωογόνηση του γάμου σας!
Σαν πρώτο βήμα; Οπλιστείτε με διάθεση για πραγματική ανανέωση. Όσο δύσκολα κι αν είναι τα πράγματα σήμερα, υπάρχουν πολλοί ανανεωτικοί μηχανισμοί που μπορούν να ωθήσουν εσάς και τον σύντροφο σας στα απόκρυφα μονοπάτια του έρωτα…αυτά που κάποτε περπατήσατε ξανά μαζί.
  • Δείξτε του την αγάπη και την τρυφερότητα σας. Αναλογιστήκατε ποτέ τις θεραπευτικές ιδιότητες που έχει ένα χάδι, μια γλυκιά κουβέντα ή μια αγκαλιά όταν επιστρέφει από την δουλειά;
  • Συζητήστε με ειλικρίνεια όλες τις προβληματικές πτυχές του γάμου σας και τις πιθανές λύσεις που διαφαίνονται. Με το να αποφεύγετε την συζήτηση για όσα σας απασχολούν, δεν εξαφανίζεται τα προβλήματα! Αντίθετα, τα μεγεθύνεται.
  • Γυρίστε σελίδα σε σφάλματα και λάθη που δηλητηριάζουν την ψυχή σας και διογκώνουν το χάσμα που υπάρχει ανάμεσα σας. Μάθετε να συγχωρείτε.
  • Μην μπλοκάρετε τον αυθορμητισμό σας. Κάντε του μια έκπληξη, αφήστε τα παιδιά στην γιαγιά για ένα σαββατοκύριακο, ανάψτε μια σπίθα και περιμένετε…δεν θα αργήσει να μετατραπεί σε πυρκαγιά.
  • Δεν συγκατοικείτε. Προσπαθήστε να φτάσετε τα όνειρα και τους στόχους σας από κοινού, ως ένα, μέσα από την απόλυτη συντροφικότητα. Η συναισθηματική επαφή είναι το ‘α’ και το ‘ω’ των επιτυχημένων σχέσεων.
  • Αποφύγετε τις αρνητικές σκέψεις. Προσπαθήστε να κερδίσετε την ισορροπία και την αρμονία που χρειάζεστε μέσα στο γάμο σας επικεντρώνοντας την προσοχή σας στα θετικά του σημεία.
  • Δώστε ένα ραντεβού στο εστιατόριο που συχνάζατε πριν παντρευτείτε και φροντίστε να είστε στα καλύτερα σας. Μπορεί να είναι η απαρχή μιας αισθησιακής βραδιάς, δεν συμφωνείτε;
  • Τρυφερά ραβασάκια, μηνύματα στο κινητό ή e-mail είναι μικρές καθημερινές εκπλήξεις που μπορείτε να κάνετε ο ένας στον άλλο κατά την διάρκεια της ημέρας, τονώνοντας έτσι την συναισθηματική σας επαφή.
  • Δεν θέλει ποσότητα….είναι η ποιότητα του χρόνου που περνάτε μαζί που κάνει την διαφορά. Φροντίστε λοιπόν ο χρόνος σας να είναι γεμάτος από τρυφερά συναισθήματα και ουσιαστική επικοινωνία.
  • Δώστε στον άλλο ευκαιρίες για ενθουσιασμό, επικοινωνία, δραστηριότητες και ενδιαφέρον. Χωρίς αυτά, θα μείνετε με την ρουτίνα και την αίσθηση ενός γάμου που βουλιάζει στην ανία.
  • Αποφύγετε την τηλεόραση…είναι ο χειρότερος εχθρός της επικοινωνίας και της συναισθηματικής επαφής ανάμεσα στους συντρόφους.
  • Αν νομίζεται πως τα πράγματα έχουν πάρει μια μη αναστρέψιμη πορεία, μην το βάλετε κάτω. Απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικό που θα σας βοηθήσει να αναζωογονήσετε την σχέση σας και να επαναφέρετε τον έρωτα στην ζωή σας.
  • Η μειωμένη σεξουαλική επιθυμία του συντρόφου σας, μπορεί να οφείλετε σε ψυχολογικά αίτια. Έτσι, η λύση του προβλήματος θα επέλθει μετά από την επίλυση αυτών των προβλημάτων και την καινούργια θεώρηση της σχέσης σας.
  • Αποδεχθείτε την πραγματικότητα, κάποιες από τις συνήθειες και τα ελαττώματα του άλλου και μάθετε να τα αγαπάτε γιατί είναι αναπόσπαστο μέρος του συντρόφου σας. Επικεντρωθείτε στα θετικά στοιχεία του χαρακτήρα του και αποφύγετε την κριτική, που μπορεί να του ξυπνήσουν μηχανισμούς άμυνας και απομάκρυνσης.
  • Φροντίστε την φυσική σας εμφάνιση και την πνευματική σας καλλιέργεια. Πρέπει να σας βλέπει ελκυστική και να μαθαίνει πράγματα από εσάς, τον άνθρωπο που επέλεξε για το μυαλό και τα χαρίσματα του.
  • Μην παραμελείτε την σχέση και κατ’ επέκταση τον σύντροφο σας. Ακόμα κι αν η καθημερινότητα δεν σας το επιτρέπει, μην ξεχνάτε πως ο γάμος σας πρέπει να δεσπόζει ανάμεσα στις προτεραιότητες σας.
  • Βρείτε δραστηριότητες που μπορείτε να κάνετε μαζί. Επενδύστε χρόνο στην σχέση σας, για να ξαναζήσετε στιγμές έντασης και πάθους.
  • Δεν υπάρχουν ιδεώδεις συζυγικές σχέσεις…μόνο φαντασία και όρεξη για ζωή και ερωτισμό.
  • Διατηρήστε τις προσδοκίες σας σε φυσιολογικό επίπεδο, κάντε όνειρα και ανανεώστε τα ήδη υπάρχοντα.
  • Μοιραστείτε τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις σας. Μια σχέση λειτουργεί αρμονικά όταν υπάρχει ισορροπία ανάμεσα στο ‘δίνω’ και ‘παίρνω’.
  • Ενισχύστε την αυτοεκτίμηση σας. Μήπως τελικά πολλές από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η σχέση σας οφείλονται σε δικές σας ανασφάλειες και φοβίες;
  • Μάθετε να ακούτε περισσότερο και να μιλάτε λιγότερο. Ποια είναι τα βαθύτερα παράπονα και οι ανάγκες του συντρόφου σας;
  • Σεβαστείτε την διαφορετικότητα σας. Σύμφωνα με την Virginia Satir (την κυριότερη εκπρόσωπο στο χώρο της επικοινωνιακής οικογενειακής θεραπείας) οι άνθρωποι συνδέονται με βάση τις ομοιότητες τους και αναπτύσσονται με βάση τις διαφορές τους.
  • Ενδυναμώστε την σχέση σας μέσα από τις καθημερινές δυσκολίες που αντιμετωπίζεται. Καμιά σχέση δεν είναι ‘τέλεια’ και μόνο δουλεύοντας πάνω στις διαφορές και τις αντιθέσεις σας θα επιβιώσετε συναισθηματικά και θα αντέξετε τις εξάρσεις που δημιουργούνται στον γάμο σας.
  • Αν ο τρόπος που επικοινωνείτε σας έχει απομακρύνει, αλλάξτε τον. Βασικό στοιχείο μιας καλής επικοινωνίας είναι η ύπαρξη εναρμόνισης ανάμεσα στο λεκτικό και το μη λεκτικό επίπεδο. Με άλλα λόγια, τσεκάρετε εάν τα λόγια σας εκφράζουν αυτό που νιώθετε και σκέφτεστε ή όχι. Μαθαίνοντας νέους τρόπους επικοινωνίας και έκφρασης των συναισθημάτων σας, ο έρωτας μπορεί να επανέλθει στην ζωή σας και μάλιστα σε μεγαλύτερη ένταση απ’ ότι πριν. Για περισσότερες πληροφορίες πάνω στο θέμα της επικοινωνίας και της σπουδαιότητας της στις οικογενειακές σχέσεις, σας προτείνουμε το βιβλίο της Virginia Satir ‘Πλάθοντας Ανθρώπους’, Εκδόσεις Κέρδος.
Δεν θέλει κόπο, θέλει τρόπο!
Μια σχέση, ζώντας οργανισμός, θέλει φροντίδα και αγάπη για να διατηρηθεί και να καρποφορήσει. Ότι αφήνεις, σε αφήνει έτσι δεν είναι; Αν θέλετε πραγματικά να βελτιώσετε την σχέση και την επικοινωνία με τον σύντροφο σας, πρέπει πρώτα να στραφείτε προς τον εαυτό σας. Μέσα από την διαδικασία της αυτογνωσίας και της αυτοβελτίωσης θα διακρίνεται τα λάθη, τις αδυναμίες και τις ανασφάλειες σας και ίσως τότε επιλέξετε να πειραματιστείτε με ποιο δημιουργικούς τρόπους έκφρασης και επικοινωνίας. Η αλλαγή δεν μπορεί να επέλθει από την μια μέρα στην άλλη, ωστόσο, η συνεχής αναζήτηση νέων τρόπων κατανόησης και ερμηνείας της συμπεριφοράς του άλλου καθώς και πιο ξεκάθαροι τρόποι μεταφοράς των δικών σας μηνυμάτων, μπορεί να κάνουν την διαφορά. Να θυμάστε πως οι βασικοί κανόνες για μια υγιή σχέση είναι:
  • Εκτίμηση και σεβασμός
  • Υποστήριξη
  • Συζήτηση αντί για διαπληκτισμό
  • Ερωτική επιθυμία
  • Ευγενική, τρυφερή συμπεριφορά
  • Χρόνο για σας και τα όνειρα, τους στόχους και τις επιδιώξεις σας.
  • Βελτίωση της επικοινωνίας.
  • Χαρούμενη και διασκεδαστική διάθεση ανάμεσα σας
  • Αποφυγή των αστείων που πληγώνουν
  • Αποφυγή ξεσπάσματος θυμού.
  • Αποδράσεις με προορισμό την ανανέωση!!!

27 Σεπ 2014

Βλαβερές συνήθειες - τσιγάρο

Μεγαλώνοντας φανατικούς αντικαπνιστές…γίνεται;

Το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία, ωστόσο τα ποσοστά καπνιστών αυξάνονται ραγδαία και η μόδα της εποχής συνεχώς αποκτά καινούργιους οπαδούς. Μήπως μεγαλώνετε έναν από αυτούς; Αν δεν γνωρίζεται την απάντηση στο παραπάνω ερώτημα, το άρθρο αυτό θα σας φανεί ιδιαίτερα χρήσιμο γιατί Θα σας βοηθήσει να ευαισθητοποιηθείτε εγκαίρως, έτσι ώστε να θωρακίσετε τις αντιστάσεις και τις πεποιθήσεις του παιδιού σας απέναντι στο κάπνισμα.


Δεν θα μιλήσουμε εδώ για τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος ούτε και για τις μεθόδους που έχουν προταθεί κατά καιρούς για την απεξάρτηση από την νικοτίνη. Ο σκοπός αυτού του άρθρου δεν είναι να σας βοηθήσει να κόψετε το τσιγάρο, αλλά να σας επισημάνει τις συνέπειας αυτής σας της συνήθειας στην συμπεριφορά και τις συνήθειες του παιδιού σας.

Πολλοί γονείς που έρχονται να με επισκεφτούν, κάνουν λόγο για την επίδραση της «παρέας» στις συνήθειες και συμπεριφορές που υιοθετεί το παιδί τους μεγαλώνοντας. Ωστόσο, κατά την διάρκεια των συνεδριών μας ανακαλύπτουν σταδιακά πως το μερίδιο ευθύνης που τους αναλογεί είναι πολύ μεγαλύτερο απ’ όσο αρχικά πίστευαν. Έτσι, αρχίζουν να συνειδητοποιούν πως ρίχνοντας την ευθύνη σε έξω-οικογενειακούς παράγοντες δεν βελτιώνουν την σχέση με το παιδί τους ούτε βέβαια τροποποιούν τις συνήθειες που αυτό έχει αποκτήσει... απλά νιώθουν οι ίδιοι καλύτερα. Αυτός είναι όμως ο σκοπός σας;

Μπορεί η προσωπικότητα του παιδιού να είναι ένα αμάλγαμα από εμπειρίες, πρότυπα και γονίδια, υπάρχει όμως μια έννοια που μπορεί να παρεμποδίσει την εκδήλωση συμπεριφορών που θα αποβούν καταστρεπτικές για το ίδιο το παιδί… και εδώ βέβαια μιλάμε για την «πρόληψη». Με άλλα λόγια, τα «γιατί» και τα «πως» όταν το πρόβλημα έχει ήδη γεννηθεί δεν είναι αποτελεσματικές μέθοδοι επίλυσης του. Μόνο όταν εσείς σαν γονείς υιοθετήσετε την στάση του «πώς να μην» θα επιτύχετε την ανατροφή ευτυχισμένων παιδιών, απαλλαγμένων από συνήθειες και συμπεριφορές βλαβερές για τα ίδια.

Η διαπαιδαγώγηση των αντικαπνιστών….

Δεν μεγαλώνουν σε άλλο πλανήτη, δεν ζουν αιώνια, δεν έχουν περίεργα ονόματα…είναι απλά αντικαπνιστές που μεγάλωσαν και διαπαιδαγωγήθηκαν σε ένα περιβάλλον που ενθάρρυνε την υιοθέτηση συμπεριφορών απαλλαγμένων από βλαβερές συνήθειες ή εξαρτήσεις. Έτσι, οι γονείς των παιδιών αυτών, πιθανότατα να:
  1. Έκοψαν το τσιγάρο πολύ πριν τα φέρουν στον κόσμο. Είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά σας να σας θεωρούν πρότυπα αντικαπνιστών και να σας θαυμάζουν για αυτήν σας την στάση.
  2. Μίλησαν μαζί τους για το κάπνισμα και τις άμεσες συνέπειες που έχει στην ζωή του καπνιστή. Τα παιδιά δεν μπορούν να κατανοήσουν τις μακροπρόθεσμες συνέπειες μιας συμπεριφοράς και γι ‘ αυτόν τον λόγο καλό θα ήταν να μιλήσετε μαζί τους για τις συνέπειες «του εδώ και τώρα» όπως για παράδειγμα, δυσάρεστη αναπνοή, μείωση της σωματικής αντοχής, δυσάρεστη οσμή στο μαλλιά και στα ρούχα κτλ.
  3. Δεν έδωσαν στο κάπνισμα μεγαλύτερη σημασία απ’ όση πραγματικά έχει. Δηλαδή, με το να απαγορεύεται, παραπονιέστε, θυμώνετε και τιμωρείτε τυχόν συμπεριφορές του παιδιού σας το ενθαρρύνεται να κάνει την επανάσταση του δοκιμάζοντας ότι εσείς κριτικάρετε έντονα κατά την διάρκεια της εφηβείας του. Έτσι, αρχίστε από νωρίς να του εμφυτεύεται την αρνητική εικόνα του τσιγάρου και αφήστε την δίοδο επικοινωνίας μαζί του διάπλατα ανοιχτή. Όταν οι πρώτοι του φίλοι δοκιμάσουν «τον απαγορευμένο καρπό» να είστε σίγουροι πως θα είστε οι πρώτοι που θα το μάθετε.
  4. Συζήτησαν μαζί τους για την σημασιολογία αυτής της βλαβερής συνήθειας στην κοινωνία τους και στα ίδια. Τι αντιπροσωπεύει για το ίδιο, τους φίλους και τους συνομήλικους του το κάπνισμα; Μήπως η εικόνα που έχει σχηματίσει για το τσιγάρο και το κάπνισμα χρίζει τροποποίησης; Έχει δοκιμάσει; Κι αν ναι τι πήρε, τι ένιωσε, τι σκέφτηκε καπνίζοντας; Έχοντας μια ολοκληρωμένη εικόνα της νοητικής διεργασίας του παιδιού σας και της σημασίας που έχει αποκτήσει το κάπνισμα για το ίδιο, θα σας δοθεί η δυνατότητα να επικεντρωθείτε στα προβληματικά σημεία και να εργαστείτε (είτε μόνοι είτε με την βοήθεια κάποιου ειδικού) για την τροποποίηση των μη λειτουργικών του νοήσεων.
  5. Τα έμαθαν να λένε «όχι» και να το εννοούν. Πολλά παιδιά μεγαλώνουν σε περιβάλλοντα που ενισχύουν την υποχωρητικότητα τους με αποτέλεσμα, όταν μπαίνουν στην εφηβεία, η χαμηλή τους αυτοπεποίθηση, η αδυναμία του να πουν όχι και η ανάγκη τους να ανήκουν κάπου, τα ωθεί στην «δοκιμή» συμπεριφορών (και στην περίπτωση μας και ουσιών). Διδάξτε στο παιδί σας την διαφορά ανάμεσα στην διαφωνία και στην απόρριψη και ενθαρρύνεται το να πειραματισθεί στο παιχνίδι της άρνησης χωρίς ωστόσο να απορρίπτει τον συνομιλητή του. Ενισχύοντας την αυτοπεποίθηση του, δεν χρειάζεται να φοβάστε πως θα παρασυρθεί από τους φίλους του και θα δοκιμάσει ουσίες και συμπεριφορές. Η ταυτότητα και η προσωπικότητα του θα σταθούν εμπόδιο στις προκλήσεις της καθημερινότητας του.
  6. Ακόμα και όταν κάπνιζαν, δεν το έκαναν στο σπίτι και μπροστά στα παιδιά τους. Πολλοί γονείς, εσφαλμένα πιστεύουν πως κατά την διάρκεια της παιδικής ηλικίας το κάπνισμα δεν αποτελεί ακόμα πρόβλημα (και ανάγκη να το κόψουν) γιατί μόνο κατά την διάρκεια της εφηβείας ο κίνδυνος να τους μιμηθούν, αυξάνεται. Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις, τιμωρούν τα παιδιά τους που δοκίμασαν «τον απαγορευμένο καρπό» και τα υποχρεώνουν να ακούσουν τα κηρύγματα τους περί της αποφυγής του καπνίσματος ενώ, τι ειρωνεία, καθώς μιλάνε καπνίζουν. Δυστυχώς για σας τους καπνιστές, τα νέα δεν είναι και πολύ ευχάριστα. Όλες σας οι κινήσεις, συνήθειες, αποφάσεις και αντιδράσεις καταγράφονται στο υποσυνείδητο του παιδιού σας και οι ρίζες πολλών προβληματικών συμπεριφορών τους μπορούν να αναζητηθούν στα πρώτα εκείνα χρόνια της ζωής τους που, ξεγελούσατε τις ενοχές σας πιστεύοντας πως δεν σας ακούνε, δεν σας βλέπουν, και δεν σας μιμούνται…

Σίγούρα τίποτα δεν είναι τόσο εύκολο όσο φαίνεται με μια πρώτη ματιά. Η ανατροφή των παιδιών είναι μια διαδικασία που κανείς δεν γνωρίζει την συνταγή της επιτυχίας και αν την γνώριζε δεν θα ήταν η μοναδική. Ο κάθε γονιός πειθαρχεί και διαπαιδαγωγεί το παιδί του με αυτό που θεωρεί αποδεκτό και λογικό για τον ίδιο. Ότι για το δικό μου παιδί είναι εύκολο, ίσως για το δικό σας να είναι αδύνατο και το αντίθετο. Ωστόσο, για όποιο παιδί κι αν μιλάμε και σε όποια προβληματική συμπεριφορά κι αν αναφερόμαστε, το συμπέρασμα στο όποιο θα καταλήξουμε είναι ένα… τα ευτυχισμένα παιδιά ανατρέφονται με αγάπη, συζήτηση, κατανόηση και σε περιβάλλοντα με υγιή πρότυπα προς μίμηση. Αυτά και η παρουσία σας θα στηρίξουν το ίδιο και εσάς σε ότι κι αν χρειαστεί να αντιμετωπίσετε…μαζί!!!








24 Σεπ 2014

Παιδί και Περιβάλλον

Περιβαλλοντική Κοινωνικοποίηση. Το μέλλον του πλανήτη, στα δυο μικρά τους χέρια!

Τα σημερινά παιδιά μεγαλώνουν σε ένα Πλανήτη που δυστυχώς, αργοπεθαίνει… Πολλά περιβαλλοντικά προβλήματα επιζητούν άμεση επέμβαση και λύση, κανείς όμως, απ’ ότι φαίνεται, δεν είναι διατεθειμένος να αλλάξει το σύστημα προς όφελος του περιβάλλοντος. Παρόλο που η κατάσταση είναι αποθαρρυντική, πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν πως, η μάχη μεταξύ του βιομηχανικού και οικολογικού συστήματος θα τελειώσει σύντομα, και πως τον νικητή θα τον καθορίσει ο τρόπος με τον οποίο θα ανατραφούν οι φρουροί του μέλλοντος και κληρονόμοι του κόσμου… τα παιδιά μας δηλαδή! Τι εννοούμε όμως μιλώντας για περιβαλλοντική κοινωνικοποίηση; Ποία είναι η συνταγή για την ανατροφή παιδιών που θα διακατέχονται από περιβαλλοντικές ανησυχίες;



Σύμφωνα με την WWF «Το μέλλον μας έγκειται σε ένα μικρό μυαλουδάκι…που δεν είναι ακόμα πολιτικά τοποθετημένο, που δεν διακατέχεται από φυλετικές διακρίσεις, που δεν ασχολείται με το χρήμα και την καταξίωση, που δεν το ενδιαφέρει η ποσότητα, το βάρος, η μόδα. Για να εξασφαλίσουμε το μέλλον αυτού του πλανήτη, πρέπει να «πρασινίσουμε» το μυαλό του παιδιού μας και να του δώσουμε τα απαραίτητα ερεθίσματα έτσι ώστε να προστατέψει την κληρονομιά που θα του αφήσουμε. Το μέλλον, είναι στα χέρια των παιδιών μας!».

Κανένας δεν μπορεί να παραβλέψει την πληθώρα των επιστημονικών ερευνών που αποκαλύπτουν την καταστροφική επίδραση του ανθρώπου στο πλανήτη. Το μοντέλο ανάπτυξης των Δυτικών χωρών, οδήγησε σταδιακά στην καταστροφή του περιβάλλοντος και καθώς προχωράμε προς την Τρίτη χιλιετία, η τωρινή κατάσταση του πλανήτη, προμηνύει μια πραγματικότητα, πολύ διαφορετική από αυτήν που ζούμε σήμερα. Η ευαισθητοποίηση των γονιών και των δασκάλων, πιστεύεται πως μπορεί να δράσει καταλυτικά στην διατήρηση της ισορροπίας του Πλανήτη και αυτό γιατί, η ανατροφή των σημερινών παιδιών, θα καθορίσει το μέλλον του.

Περιβαλλοντική Κοινωνικοποίηση

Παρόλο που η έννοια της περιβαλλοντικής μόρφωσης και κοινωνικοποίησης του παιδιού είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες καθώς και στην Αμερική, δεν ισχύει το ίδιο και για την χώρα μας. Δυστυχώς, στην σχολική ύλη των δημοτικών σχολείων δεν έχει συμπεριληφθεί ιδιαίτερο μάθημα για την προστασία του περιβάλλοντος, παρόλο που αξιόλογες προσπάθειες (όπως για παράδειγμα προγράμματα ανακύκλωσης, ολοήμερες συνδιαλέξεις με θέμα το περιβάλλον και την προστασία του, οικολογικά θέματα στην ευέλικτη ζώνη και στην φιλαναγνωσία) συντελούνται. Παράλληλα, στην πλειοψηφία τους οι μοντέρνες οικογένειες, δεν έχουν το χρόνο, τα ερεθίσματα και πιθανότατα την απαιτούμενη γνώση, για να συμπεριλάβουν στην διαπαιδαγώγηση του παιδιού τους θέματα που αφορούν το περιβάλλον και τις φιλικές προς αυτό συμπεριφορές και αξίες που, είναι «αναγκαίο» να υιοθετήσουν καθώς μεγαλώνουν.
Αναγκαίο; Γιατί; Απλούστατα επειδή ένα παιδί που μεγαλώνει λαμβάνοντας περιβαλλοντική μόρφωση από την οικογένεια και το σχολείο του είναι σε θέση να:

  • Έχει την απαιτούμενη καλλιέργεια για θέματα που αφορούν στο περιβάλλον και, στον τρόπο με τον οποίο η καταστροφή του μπορεί να αποφευχθεί.
  • Αναλάβει το μερίδιο ευθύνης που του αναλογεί για την σημερινή κατάσταση του οικοσυστήματος.
  • Είναι ευαισθητοποιημένο και πρόθυμο να συμμετάσχει ενεργά στην προστασία του.
  • Διαπλάσει μια προσωπικότητα που μπορεί να ωφελήσει ολόκληρη την ανθρωπότητα.
  • Επηρεάσει τις αγοραστικές συνήθειες των συγγενών και των φίλων του.

Γονείς εν δράση!

Λαμβάνοντας υπόψη τα πλεονεκτήματα της περιβαλλοντικής μόρφωσης τόσο για το πιτσιρίκι σας όσο και για τον Πλανήτη, είναι απόλύτα φυσιολογικό να αναρωτιέστε με ποίον τρόπο θα του μεταδώσετε τις αξίες που σχετίζονται με την προστασία του περιβάλλοντος. Μην ανησυχείτε. Συγκέντρωσα ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες ιδέες που θα σας βοηθήσουν να καθοδηγήσετε το πιτσιρίκι σας στον κόσμο της αρμονίας και της ισορροπίας. Το μόνο που χρειάζεται να κάνετε, είναι να βρείτε λίγο χρόνο και ασφαλώς την διάθεση, να κάνετε την ζωή σας λιγάκι πιο «πράσινη»!

  • Η επαφή του παιδιού με το περιβάλλον, είναι ίσως ο καλύτερος τρόπος για να διδαχθεί την σημασία διατήρησης της ισορροπίας του οικοσυστήματος. Μια βόλτα στο βουνό, στον ζωολογικό κήπο, στην θάλασσα, ακόμα και στο πάρκο της γειτονιάς σας, είναι μια ευκαιρία αφενός για συζήτηση και, αφετέρου για την καλλιέργεια αισθημάτων σεβασμού και εκτίμησης προς τη φυσική ομορφιά του κόσμου και την ανάγκη της διατήρησης της.
  • Υπάρχουν πολλά βιβλία στο εμπόριο, που αναφέρονται ή απεικονίζουν την καταστροφική μας επίδραση στο περιβάλλον. Αγοράστε κάποιο από αυτά και βρείτε ερεθίσματα για διάλογο και εποικοδομητική συζήτηση με το πιτσιρίκι σας.
  • Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, προβάλουν αρκετά συχνά ντοκιμαντέρ με θέμα το περιβάλλον. Παρακολουθείστε κάποιο μαζί και, παροτρύνεται το παιδάκι σας να σας ρωτήσει για οποιαδήποτε απορία του δημιουργείτε.
  • Στην ιστοσελίδα της Greenpeace (www.greenpeace.org) θα μπορέσετε να ενημερωθείτε για την κατάσταση του πλανήτη και να βρείτε αναρίθμητα θέματα για συζήτηση. Έτσι, ακόμα και αν οι γνώσεις σας για θέματα που αφορούν το περιβάλλον είναι ανεπαρκείς, η συγκεκριμένη ιστοσελίδα θα σας διαφωτίσει.
  • Λάβετε μαζί μέρος σε μια προσπάθεια αναδάσωσης ή καθαρισμού απορριμμάτων από τις ακτές. Δίνοντας το καλό παράδειγμα στην καθημερινή σας ζωή, το παιδί θα αντιληφθεί πως αυτή σας η συμπεριφορά, αποτελεί μέρος του τρόπου ζωής σας και θα την υιοθετήσει.
  • Βγείτε μαζί για ψώνια και περιορίστε τις αγορές σας σε οικολογικά και τοπικά προϊόντα. Έτσι θα έχετε μια μοναδική ευκαιρία να του εξηγήστε τους λόγους για τους οποίους κάνετε αυτές τις επιλογές και παράλληλα το πρόσφορο έδαφος για να συζητήσετε μαζί του έννοιες όπως παγκοσμιοποίηση, διεθνές και τίμιο εμπόριο.
  • Μιλήστε του για την μόλυνση των θαλασσών, τα αιτήματα των διαδηλώσεων και των μποϊκοτάζ, τα απορρίμματα, την ανακύκλωση, το καυσαέριο, την καταστροφή δασικών εκτάσεων εξαιτίας καταχρηστικής εκμετάλλευσης, την εξαφάνιση σπάνιων ζώων κτλ. Καθώς το πιτσιρίκι σας θα μεγαλώνει, όλες αυτές οι έννοιες θα παίρνουν σχήμα και μορφή στο μυαλουδάκι του και θα το κινητοποιούν προς την υιοθέτηση μιας μη καταστροφικής στάση ζωής προς το περιβάλλον.

Ο τρόπος που έχουμε επιλέξει να ζούμε, είναι όπως φαίνεται καταστροφικός. Σίγουρα, οι περισσότεροι από εμάς, παρόλο που γνωρίζουμε αρκετά πράγματα για την κατάσταση του οικοσυστήματος, δεν θεωρούμε πως συμβάλουμε ενεργά στην καταστροφή του και αυτό γιατί η ευθύνη βαραίνει περισσότερο τις βιομηχανίες και τους πρωθυπουργούς των κρατών. Άλλωστε, οι καταναλωτές του 21ου αιώνα, έχουν διαπαιδαγωγηθεί με έναν τρόπο που τους κάνει να πιστεύουν πως η κατανάλωση συντελεί στην ανάπτυξη και στην ευημερία του κόσμου. Έτσι, οι περισσότεροι από εμάς, δεν μπορούμε να αλλάξουμε από την μια μέρα στην άλλη τον τρόπο που μάθαμε να ζούμε…ευτυχώς για όλους, αυτό δεν ισχύει για τα παιδιά. Η περιβαλλοντική τους μόρφωση είναι σίγουρα η σανίδα σωτηρίας του πλανήτη γη. Μην προσποιούμαστε λοιπόν πως η προστασία του περιβάλλοντος δεν είναι στο χέρι μας…